Các tế bào trong cơ thể đều có mục đích cụ thể, nhưng đặc biệt tế bào gốc là các tế bào chưa có vai trò cụ thể và có thể trở thành hầu như bất kỳ tế bào nào được yêu cầu. Nó được xem là “bảo hiểm sinh học” trọn đời giúp phòng ngừa và điều trị nhiều bệnh nan y. Vậy tế bào gốc là gì? Công nghệ tế bào gốc hoạt động ra sao và ứng dụng cụ thể của nó trong y khoa là gì?

Tế bào gốc là gì?

Tế bào gốc là các tế bào sinh học có khả năng biệt hoá thành các tế bào khác. Từ đó phân bào để tạo ra nhiều tế bào gốc hơn. Chúng được tìm thấy trong các sinh vật đa bào. Đây là thuật ngữ dịch từ tiếng Anh “stem cell” dùng để chỉ các tế bào chưa biệt hóa để đảm nhiệm chức năng trò cụ thể mà chúng vốn có “số phận” phải phát triển thành. Chẳng hạn, một tế bào xương thì không thể “đẻ” ra tế bào xương khác, nhưng tế bào gốc xương thì có. Bởi thế, tế bào gốc có tiềm năng phát triển thành hầu hết bất kỳ loại tế bào nào tuỳ thuộc môi trường yêu cầu. Trong cơ thể sống, có thể lấy tế bào gốc từ hai nguồn chính: mô cơ thể đã trưởng thành và trong phôi giai đoạn sớm. Ngoài ra, các nhà khoa học cũng đã nghiên cứu phương thức phát triển tế bào gốc từ các tế bào khác bằng kỹ thuật “lập trình lại” gen.

Phân loại tế bào gốc dựa trên nguồn gốc

Tế bào gốc phôi

Tế bào gốc phôi (Embryonic Stem Cells- ESC) là các tế bào đa năng có ở phôi giai đoạn sớm cho đến giai đoạn phôi nang. Các tế bào này có tiềm năng biệt hóa cao. Tuy nhiên, để có được tế bào gốc phôi, người ta phải tách từ phôi nang, mặc dù được tạo thành một cách nhân tạo nhưng cũng nảy sinh vấn đề đạo đức. Liên quan đến tế bào gốc phôi hiện chỉ dừng ở mức độ nghiên cứu.

Tế bào gốc trưởng thành

Ở các mô trưởng thành cũng sở hữu một lượng tế bào gốc và được gọi là tế bào gốc trưởng thành (Adult Stem Cells – ASC). Tế bào gốc trưởng thành có tiềm năng biệt hóa thấp hơn tế bào gốc phôi, nhưng nghiên cứu và ứng dụng không vấp phải vấn đề đạo đức. Ứng dụng của tế bào gốc trưởng thành hiện nay chủ yếu dựa trên tế bào gốc tạo máu và tế bào gốc trung mô. Tế bào gốc tạo máu có thể thu được từ tủy xương, từ máu ngoại vi và từ máu dây rốn. Tế bào gốc trung mô có thể thu được từ tủy xương, mô mỡ, mô dây rốn.

Tế bào gốc từ mô dây rốn

Mô dây rốn kết nối giữa nhau thai và bào thai có chứa nhiều loại tế bào gốc khác nhau nằm trong nhóm tế bào gốc nhũ nhi (Infant Stem Cells), có thể kể đến như: Tế bào gốc biểu mô (Epithelial Stem Cells), tế bào gốc trung mô (Mesenchymal Stem Cells – MSCs) và tế bào gốc nội mô (Endothelial Stem Cells) … 

Mỗi loại tế bào gốc từ mô dây rốn đều là những tế bào đa năng, có thể biệt hóa thành tế bào trong hệ thần kinh, da, sụn, xương… giúp hỗ điều trị các bệnh lý ở các cơ quan liên quan. 

Tế bào gốc từ máu dây rốn

Máu dây rốn có chứa nhiều tế bào gốc tạo máu (Hematopoietic stem cells -HSCs), đã được chứng minh là có thể sử dụng cho ghép tế bào gốc tạo máu thay thế cho việc ghép tủy xương trước đây. Giống như tế bào MSCs từ mô dây rốn, tế bào gốc máu dây rốn cũng cần được thu thập và lưu trữ ngay sau khi em bé được sinh ra. 

Tế bào gốc tạo máu từ máu dây rốn đã được ứng dụng trong việc điều trị hơn 80 loại bệnh khác nhau. Hiện nay, FDA (Cơ quan quản lý thực phẩm và thuốc của Mỹ) đã chấp thuận việc ứng dụng tế bào gốc từ máu dây rốn trong điều trị nhiều loại bệnh hiểm nghèo liên quan đến hệ tạo máu. 

Tế bào gốc đa năng cảm ứng

Tế bào gốc toàn năng được cảm ứng, hay tế bào iPS, là một yếu tố quyết định của y học tái tạo. Ở điều kiện bên ngoài cơ thể, chúng có thể được kích hoạt để trở thành nhiều loại tế bào và mô khác nhau để có thề giúp sửa chữa những hư hại từ tổn thương hoặc bệnh tật.

Các ứng dụng của tế bào gốc

Trong y học tái tạo:

Tế bào gốc là các tế bào đa năng có khả năng biến thành các loại tế bào chuyên biệt trong cơ thể. Vì thế, tế bào gốc có thể như một hệ thống sửa chữa, thay thế các tế bào bị tổn thương hay chết.  

Tạo ra tế bào khỏe mạnh để thay thế các tế bào bệnh, điều trị bệnh. Tế bào gốc được sử dụng để bổ sung, thay thế, sửa chữa cho các tế bào chức năng phát triển lệch lạc gây bệnh hoặc đã già yếu, tổn thương. Do đó, công nghệ sinh học tế bào gốc đang được sử dụng để điều trị nhiều bệnh nan y. Trong tương lai, tế bào gốc được kỳ vọng có thể sử dụng trong cấy ghép và y học tái tạo.

Hỗ trợ tìm hiểu cơ chế bệnh lý:

Công dụng của tế bào gốc giúp các chuyên gia y tế gia tăng sự hiểu biết về bệnh lý. Điều này được biết đến thông qua việc nghiên cứu các tế bào gốc trưởng thành biệt hoá thành các tế bào khác trong cơ thể. Từ đó hiểu rõ hơn về cơ chế, các nguyên nhân và tiến triển của bệnh.

Thử nghiệm, phát triển các loại thuốc: 

Nhờ vào nuôi cấy tế bào, thời gian nghiên cứu các loại thuốc sẽ được rút ngắn rất nhiều. Tế bào gốc nuôi cấy giúp sàng lọc độc tính cũng như nghiên cứu hiệu quả của thuốc. Từ đó kiểm tra xem thuốc có ảnh hưởng đến các tế bào của cơ thể không. 

Tế bào gốc chữa được những bệnh gì?

Hiện nay, công nghệ tế bào gốc được ứng dụng để chữa hơn 80 loại bệnh khác nhau. Có thể kể đến các bệnh điển hình như:

• Tổn thương tủy sống
• Đái tháo đường loại 1
• Bệnh Parkinson
• Bệnh Alzheimer
• Đột quỵ
• Bỏng
• Ung thư 
• Viêm xương khớp
• Đa u tủy
• Xơ cứng teo cơ 1 bên
•  ….

Đặc biệt là ứng dụng trong việc điều trị bệnh tim

Tranh cãi xung quanh tế bào gốc

Đã có một số tranh cãi về nghiên cứu tế bào gốc. Điều này chủ yếu liên quan đến hoạt động trên các tế bào gốc phôi. 

Ngày nay, các nhà nghiên cứu đang tìm cách tạo ra tế bào gốc không liên quan đến phôi.

Kết luận

Công nghệ tế bào gốc được đánh giá là một bước chuyển đột phá trong lĩnh vực y học. Do đó, mọi người có thể tin tưởng vào những kĩ thuật, liệu pháp mà bác sĩ đưa ra. Trong tương lai, nhiều bệnh lý sẽ được kiểm soát nhờ ứng dụng của công nghệ này. 

LIÊN HỆ VỚI CHÚNG TÔI

Công ty cổ phần Y học NovaMed
 Địa chỉ: Tầng 2 số 183 Trường Chinh, Khương Mai, Thanh Xuân, TP. Hà Nội
 Website: http://novamedsjc.com
 Email: novamedjsc@gmail.com
 Hotline: 0815881155